Oficerowie NATO, którzy opracowali plan wojskowych, a następnie go realizowali nie mieli pojęcia, że postawili świat na krawędzi wojny nuklearnej. W dniu 2 listopada 1983 roku rozpoczęło się NATO-wskie ćwiczenia Able Archer '83 symulujących zmasowany atak jądrowy, ćwiczenie objęło całą Europę Zachodnią, głównym jego celem było zasymulowanie zachowania europejskich dowództw i systemów komunikacyjnych podczas wojny jądrowej.

Na początku lat 80-tych Stany Zjednoczone i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich prowadziły szeroko rozumianą walkę psychologiczną na wielu płaszczyznach. Zaledwie tydzień przed rozpoczęciem ćwiczenia amerykanie przeprowadzili inwazję na Grenadę, gdzie sowieci przy pomocy Kubańczyków usiłowali zbudować przyczółek do ekspansji na Amerykę Środkową. Wydarzenia te w połączeniu z realizmem jaki towarzyszył wojskowym ćwiczeniom w Europie, a także planowaną instalacją amerykańskich pocisków balistycznych Pershing II w Europie sprawił, że NATO-wskie ćwiczenie zostało odebrane przez niektórych dowódców w Związku Radzieckim jako rzeczywisty atak jądrowy.

Inwazja na Grenadę nie była jedynym źródłem konfliktów pomiędzy nuklearnymi mocarstwami, we wrześniu 1983 roku Sowieci zestrzelili samolot pasażerski Koreańskich Linii Lotniczych - Boeing 747, zabijając 269 osób pasażerów i członków załogi, po tym jak samolot omyłkowo wleciał w radziecką przestrzeni powietrznej. Rosjanie błędnie wzięli go za amerykański samolot szpiegowski RC-135.

Polityka Ronalda Reagana była nastawiona na walkę z komunistami, dzięki tym hasłom w swojej kampanii wyborczej zdobył urząd, podczas sprawowania urzędu wciąż prowadził prowokacyjną politykę przeciwko Związkowi Radzieckiemu. Ronald Reagan nazwał ZSRR "imperium zła" i ogłosił plany budowy strategicznej inicjatywy obronnej tzw. "Gwiezdne wojny". Amerykańskie działania psychologiczne zostały przeniesione na domenę działania NATO, które prowadziło "potajemne manewry morskie na Morzu Norweskim, Morzu Barentsa, Morzu Czarnym i Morzu Bałtyckim, w trakcie których okręty sojuszu demonstrowały, jak skrycie i jak blisko mogą podejść do kluczowych radzieckich baz morskich."

W momencie, gdy rozpoczęło się ćwiczenie pod kryptonimem "Able Archer" Rosjanie odebrali je jako realne zagrożenie, w związku z tym z Kremla wysłano instrukcje pełnej gotowości bojowej dla kilkunastu samolotów rozmieszczonych w Niemczech Wschodnich i Polsce, które miały zostać wyposażone w pociski jądrowe. Ponadto około 70 pocisków SS-20 zostało podniesionych, a radzieckie łodzie podwodne z rakietami balistycznymi zostały wysłane pod arktycznym lodem na pozycje.

Dowódcy NATO-wscy i ich sojusznicy początkowo uważali, że reakcja Związku Radzieckiego była grą wojenną, szybko jednak zmienili zdanie, czego dowodzą odtajnione raporty wywiadowcze z tamtego okresu, w których wywiady państw sojuszniczych alarmowały, że Rosjanie traktowali ćwiczenia jako wstęp, albo przykrywkę do ataku nuklearnego państw NATO na ZSRR.

W ocenie wielu historyków zamieszanie związanie z tymi ćwiczeniami sprawiło, że świat znalazł się najbliżej III wojny światowej od czasu kryzysu kubańskiego w 1962 roku. Napięcie opadło jednak wraz z końcem ćwiczeń w dniu 11 listopada 1983 roku.

Obecna sytuacja w relacjach Stanów Zjednoczonych i krajów europejskich z Rosją może nasuwać analogię do wydarzeń z przed 35 lat, z tym, że obecnie Rosjanie zdecydowanie prowokują poprzez naruszanie przestrzeni powietrznej krajów sojuszu, przy czym w przypadku Turcji okazało to się tragiczne dla załogi. Również wiele emocji i napięcia budziły największe od lat manewry "Wostok 2018", które odbywały się w dniach 11 - 18 września 2018 roku, a wzięło w nich udział około 300 tyś żołnierzy. Odpowiedzią NATO są aktualnie prowadzone ćwiczenia "Trident Juncture 2018" w Norwegii, największe manewry sojuszu od 2002 roku z udziałem ponad 50 tysięcy żołnierzy z różnych państw.

---

Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.