Zdarzyło się... 1038 lat temu, w dniu 11-tego czerwca 980 roku Kniaź Włodzimierz, syn Wielkiego Księcia Światosława i jego „gosposi” Małuszy, dzięki pomocy drużyn wikingów oraz pogańskich elit pokonał wszystkich przeciwników i został ogłoszony Kniaziem Rusi Kijowskiej. W późniejszych wiekach został ogłoszony świętym w kościołach rzymsko-katolickim i prawosławnym, ponadto znajdzie się wśród świętych uznawanych przez luteranów i anglikanów. Jego dziedzictwo kulturowe jest takie, że rosyjscy historycy nazywają go Rosjaninem, a ukraińscy historycy – Ukraińcem. Kim był ten człowiek?

Ikona przedstawiająca Włodzimierza I Wielkiego

Ojciec kniazia Włodzimierza, Wielki Książe Światosław I był z rodu Ruryka, innymi słowy był potomkiem Wikingów. Dynastia Ruryk została założona przez wikinga Ruryka, który ze swoją drużyną dotarł do Nowogrodu Wielkiego w 862 roku w celu zaprowadzenia porządku między zwaśnionymi plemionami słowiańskimi i ugrofińskimi. Jak to często bywało w historii z pozycji siły przejęli rządy w Nowogrodzie. Moment ten uznawany jest za początek Rusi. Ruryk jest protoplastą dynastii Rurykowiczów, którzy panowali od 882 roku na obszarze Rusi Kijowskiej, następnie księstwami Galicji Wołyńskiej (od 1199 roku), księstwa Czernihowskiego, Rusi Włodzimiersko-Suzdalskiej, Wielkiego Księstwa Moskiewskiego i wreszcie Carstwa Rosyjskiego. Rządzili na terenach obecnej Rosji przez 21 pokoleń męskiej sukcesji, przez ponad siedem wieków, aż do roku 1605, kiedy okres „Wielkiej Smuty” położył kres tej dynastii, następna dynastia Romanowów władała Carstwem, a później Imperium Rosji do czasu Rewolucji Październikowej w 1917 roku.

Matka kniazia Włodzimierza, Małusza, nazwana na początku „gosposią”, według sag norweskich opisywana jest jako wróżka (jasnowidz, lub prorokini) przepowiadająca przyszłość, wcześniej mieszkała w jaskini i została sprowadzona do pałacu Wielkiego Księcia w Kijowie, żeby przepowiedzieć mu przyszłość, według tych samych sag dożyła wieku 100 lat. Innym interesującym szczegółem jest fakt, że jej imię zostało zapamiętane w historii, a żona Wielkiego Księcia Światosława I, która była matką dwóch prawowitych synów księcia wydaje się być zapomniana.

W każdym razie, Włodzimierz był nie tylko bękartem, którego matka mieszkała wcześniej w jaskini, ale był również najmłodszym synem księcia Światosława I. Wielki Książe wyznaczył swojego najstarszego syna Jaropełka na swojego następcę na tronie w Kijowie, natomiast drugiemu synowi przypadł tytuł księcia Drewlan, dla Włodzimierza przypadło rządzenie Nowogrodem. Po śmierci Wielkiego Księcia Światosława I w 972 roku, jego synowie prowadzili bratobójczą wojnę domową, która doprowadziła do śmierci Olega, oraz ucieczki Włodzimierza z kraju, schronił się u swojego krewnego króla Haakon Sigurdssona w Norwegii. To sprawiło, że książę Jaropełek został władcą całej Rusi z tytułem Wielkiego Księcia.

Przebywając w Norwegii Włodzimierz nie próżnował zebrał siły wikingów, które miały mu pomóc w odzyskaniu Nowogrodu. W 977 roku ruszył na południe na czele sprzymierzonych oddziałów wikingów, żeby rozprawić się ze swoim przyrodnim bratem Wielkim Księciem Jaropełkiem I. W drodze do Kijowa odbił najpierw Nowogród, następnie próbował zawrzeć sojusz z kniaziem Rogwołodem władcą Połocka. Pakt miał przypieczętować ślub z jego córką Rognedą, kniaziówna jednak odrzuciła zaloty kogoś, kogo uważała za syna niewolnicy. Włodzimierz załatwił więc to siłą zajmując Połock, a następnie zgwałcił kniaziównę na oczach ojca i braci, których potem zamordował. Gwałt wydawał się ulubioną karą Włodzimierza, a kniaziównę Rognedę zmusił do zamążpójścia. Poza Połockiem zajął również Smoleńsk, dzięki czemu miał otwartą drogę do Kijowa i nie zagrażały mu nieprzyjazne wojska na tyłach i bokach.

Obraz z 1770 roku przedstawiający Księcia Włodzimierz i kniaziównę Rognedę

Wielki Księże Jaropełek I zdawał sobie sprawę, że jego wojska nie będą w stanie powstrzymać ataku wikingów i oddziałów przyjaznych Włodzimierzowi na Kijów, jednak jego osobista sytuacja była o wiele gorsza, gdyż wśród doradców miał szpiega, działającego na rzecz jego przeciwników. Przekonał on Wielkiego Księcia do ucieczki z Kijowa wysyłając go w zasadzkę, którą zastawił Włodzimierz, skutek mógł być tylko jeden śmierć Jaropełka. Po jego śmierci 11-go czerwca 980 roku kniaź Włodzimierz zajął jego miejsce Wielkiego Księcia Kijowskiego.

Jak człowiek, który zabił przyrodniego brata oraz gwałtem zmusił kniaziównę Rognedę do ożenku, na dodatek stojący na czele oddziału pogańskich wikingów mógł zostać świętym kościołów katolickiego i prawosławnego? Według relacji starosłowiańskich był on z natury okrutny, wojowniczy i rozpustny, posiadał kilkanaście żon i niezliczoną liczbę kochanek. Kniaź, choć niepiśmienny poganin, wiedział, że jego państwo może scalić tylko monoteizm, jego księstwo otaczały monoteistyczne państwa chrześcijańskie, muzułmańskie i judaistyczne (Imperium Chazarskie było żydowskie). Tak wyglądała sytuacja pod koniec X wieku, pogaństwo było wypierane przez religie monoteistyczne, również kniaź Włodzimierz I uznał, że nadszedł czas, aby jego księstwo przyjęło jedną z nich.

W celu wybrania właściwej, rozesłał swoich wysłanników po całym cywilizowanym świecie w celu zbadania i obserwacji, jak takie religie wyglądają i jak wyznawcy się zachowują w miejscach, gdzie są standardem. Jego wysłannicy wykonali polecenie bardzo rzetelnie, wrócili do Kijowa i przedstawili kniaziowi Włodzimierzowi następujące wnioski:

• Judaizm – Żydzi utracili Jerozolimę, a to oznacza, że byli przegrani.
• Chrześcijaństwo – katolicy byli poważni i surowi (jego wysłannik udał się do Państwa wschodniofrankijskiego) i wydali się nieszczęśliwi przez cały czas.
• Islam – było najgorsze. Oni nawet nie pili alkoholu ani nie jedli wieprzowiny. Kto tak chce żyć?
• Prawosławie – wysłannik do kościoła prawosławnego udał się do Konstantynopola, gdzie był przytłoczony ekstrawaganckim pięknem wszystkiego co widział w Hagia Sofia. Bizantyjczycy włożyli naprawdę wiele wysiłku w przekonanie wysłannika, a ten z kolei przekonał kniazia Włodzimierza.

W rzeczywistości kniaź kierował się przede wszystkim polityczną kalkulacją. Bizancjum było wówczas punktem odniesienia dla całego chrześcijańskiego świata i leżało znacznie bliżej Kijowa niż frankońskie królestwa zachodniej Europy. W 988 roku (według innych źródeł 989 roku) przyjmuje chrzest w Chersonezie na Krymie i poślubia Annę Porfirogenetkę – siostrę cesarza Bizancjum Bazylego II Bułgarobójcy. Wielki Książe Włodzimierz I po przyjęciu chrztu zmienił się całkowicie.

Obraz Wiktora Wasnetsowa z 1890 roku przedstawiający chrzest Wielkiego Księcia Kijowskiego Włodzimierza

Po powrocie do Kijowa zniszczył pogańskie chramy, wrzucił własnoręcznie posąg Peruna do Dniepru i po przybyciu duchownych z Bizancjum kazał przeprowadzić masowy chrzest ludności w Dnieprze. Zwycięzca Waregów i zjednoczyciel państwa stał się teraz pokojowym i miłosiernym władcą, choć ustanowił surowe kary za pozostawanie w błędach bałwochwalstwa. W Kijowie wzniósł sławną Cerkiew Dziesięcinną Zaśnięcia Matki Bożej i kościół Przemienienia Pańskiego oraz założył pierwszą na Rusi szkołę.

Hierarchicznie Ruś została podporządkowana patriarchatowi w Konstantynopolu i otrzymała metropolię w Kijowie, której podlegały arcybiskupstwa w Czernihowie i Perejasławiu, oraz biskupstwa w Białogrodzie, Nowogrodzie i Połocku.

Za czasów kniazia Włodzimierza metropolia kijowska była podporządkowana patriarchatowi w Konstantynopolu, utrzymywała również kontakty z Rzymem. Świadczy o tym poselstwo z Rzymu w 988, które przywiozło relikwie świętych Klemensa i Tytusa do Chersonia. W 991 przybyło poselstwo od papieża Jana XV. W 1000 posłowie papieża Sylwestra II przywieźli relikwie świętych: Wita, Apolinarego, Benedykta oraz innych świętych dla cerkwi, które masowo wznoszono na Rusi.

Chrześcijaństwo wzmacniało władzę księcia, przemieniając Ruś w silne państwo europejskie. Kościół na Rusi w tym czasie podlegał Konstantynopolowi i do 1237 metropolitami Kijowa byli zwykle Grecy. Ponad połowa spośród biskupów okresu kijowskiego to rdzenni Rusini, jeden z nich był nawet nawróconym Żydem, a inny Syryjczykiem.

Za panowania Włodzimierza I Wielkiego Ruś Kijowska przeżywała rozwój gospodarczy i kulturalny. Nastąpił wzrost jej potęgi, a zasięg terytorialny został zwiększony. Wielki Książę Kijowski Włodzimierz I Wielki zmarł 15-tego lipca 1015 roku pozostawiając prawosławną Ruś Kijowską. Jego syn kniaź Jarosław I Mądry, pomimo że wcześniej walczył z ojcem to kontynuował jednak jego dzieło chrystianizacji Rusi, jednocześnie prowadząc bratobójczą walkę o schedę po ojcu.

Figura św. Włodzimierza I Wielkiego na Pomniku Tysiąclecia Rosji w Nowogrodzie Wielkim

Z uwagi na zasługi Włodzimierza na polu szerzenia chrześcijaństwa, został on uznany przez Kościół prawosławny świętym "równym apostołom".

---

Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.